Çocuk gelişiminde ailenin etkisi yadsınamaz bir gerçek. Bu alana en büyük katkı sağlayan bilim insanlarından birisi de Albert Bandura. Bandura’nın ortaya attığı sosyal öğrenme kuramı, insanların çocukluklarında rol modeli olarak aldıkları kişilerin davranış ve tepkilerini inceleyip, bunları içselleştirdiğini savunuyor. Bandura, 1961 yılında sosyal davranışların (saldırganlık gibi) ne ölçüde gözlem ve taklitle kazanıldığını araştırmak için ünlü Bobo Doll Deneyi’ni gerçekleştirdi.

Bu deneye, 3-6 yaş aralığında 36 kız ve 36 erkek çocuk katıldı. Bütün çocuklar tek tek incelendikten sonra saldırganlık düzeylerine göre gruplandırıldı. Çocuklar 24 kişilik gruplara ayrıldıktan sonra birinci gruba saldırgan bir rol model, ikinci gruba saldırgan olmayan bir rol model verildi. Üçüncü bir gruba da etki altında kalmadan tepkilerini ölçebilmek için rol model verilmedi.

Birinci grupta yer alan çocuklar, bir yetişkinin ‘Bobo’ adlı bir oyuncak bebeğe kötü davranıp vurduğunu gözlemledi. İkinci gruba ise ‘Bobo’ ile sakin bir şekilde oyun oynayan bir yetişkinin videosu izletildi. Sonrasında çocuklar teker teker Bobo’nun bulunduğu odaya alındı ve Bobo ile oyun oynamaları söylendi. Odaya, saldırganlık belirtecek ve belirtmeyecek oyuncaklar önceden yerleştirilmişti (oyuncak çekiç ve oyuncak çay seti gibi).

Araştırma sonunda, birinci grupta yer alan çocukların ikinci grupta yer alan çocuklara göre çok daha saldırganlık davranışı gösterdiği gözlemlendi. Birinci gruptaki çocukların çoğunluğu, oyuncak bebeğe saldırıp ona vururken, ikinci gruptaki çocukların çok daha sakin bir şekilde oynadıkları görüldü.

Araştırma sonuçları arasında erkek çocukların hemcins rol modelleri taklit etme oranının kız çocuklarına göre daha yüksek olduğu da ortaya çıktı. Genel olarak ise çocukların rol model edindikleri kişilerin hareketlerini inceleyip, onları taklit etmeye eğilimli oldukları, ortaya çıkan bir diğer sonuç. Bu da, çocukların iyi birer gözlemci olduğu ve yetişkinlerin onlar üzerinde çok büyük etkiler bırakabileceğini gösteriyor.

Detaylar için Kaynak

Albert Bandura, Dorothea Ross, and Sheila A. Ross (1961): Transmission of Agression Through Imitation of Aggressive Models. Journal of Abnormal and Social Psychology, 63, 575-582.