Yaşamın ilk yıllarında edinilen deneyimler ömrün geri kalanını kritik bir şekilde etkiliyor. Bu söylemin kült savunucularından biri olan Psikoanalitik yaklaşımın babası Sigmund Freud, “yaşamın ilk 5 yılında temel yaklaşım biçimlerimizin oluştuğunu” sayısız teori ile destekler. Peki, yaşamımızın ilk yıllarında bu kadar önemli olan ve tüm yaşamımız boyunca etkisini koruyan ne olabilir? Cevap, ebeveyn tutumları. Bu bağlamda, yaşamın ilk yıllarında dâhil olunan sosyal ortamlarda (örneğin, okul öncesi eğitim kurumları) sergilenen davranışların ebeveyn tutumlarından ne anlamda etkilendiği de araştırma konusu olarak akıllara geliyor.
Ogelman ve arkadaşları, 2013 yılında yaptıkları çalışmayla, temel ebeveyn tutumlarının okul öncesi dönem çocuklarının (5-6 yaş) sosyal beceri ve okula uyum süreçlerine olan etkisini araştırmayı amaçladı. Araştırmada anasınıflarına devam eden 85 çocuk ve annesi yer aldı. Veri toplama aracı olarak Anne-Babalık Stilleri ve Boyutları Ölçeği (Anne formu), Sosyal Beceri Formu ve 5-6 yaş çocukları için Okul Uyumu Öğretmen Değerlendirme Ölçeği kullanılmıştır. Ebeveyn tutumu olarak Baumrind’in ortaya koyduğu 3 temel ebeveyn tutumu -otoriter, izin verici ve yetkeci tutum- baz alınmıştır.
Sonuçlar, otoriter ve izin verici ebeveyn tutumları ile çocukların sosyal beceri ve okula uyum süreçleri arasında olumsuz bir ilişki olduğunu gösteriyor. Bunun aksine, yetkeci ebeveyn tutumun çocukların sosyal becerilerini ve okula uyumlarını olumlu olarak etkilediği ortaya çıkıyor. Bu da göstermektedir ki; ceza, sertlik ve katı kurallara dayalı bir tutum (otoriter), çocukların utangaçlık duygusu hissetmesi ve saldırgan ve baskıcı davranışlar sergilemesi ile sonuçlandığından sosyal becerilerini geliştirme ve okula uyum sağlama açısından zorluklar yaratıyor. Diğer bir yandan, ev içerisindeki sınırların net olmayışı ya da verilen kurallara uyma konusunda esnek olma (izin verici tutum) çocukların okul ortamında akran grupları ile olan ilişkilerinde ve okul düzenine uymada beklenilen özeni göstermemelerine yol açabiliyor. Son olarak; evde işbirliği yapmaya, demokrasiye, empatiye, yardım etmeye ve kurallara duyarlılıkla uymaya yönlendirilen (yetkeci) tutum, çocukların sosyal beceriler açısından olumlu deneyimler yaşamasını ve okulda daha kolay uyum sağlamasını destekliyor.
Dolayısıyla, ebeveyn (bu araştırmada anneler) ile çocukları arasında kurulan olumlu tutum ve bu bağlamda sağlanan iletişim, çocukların akranları ile olan ilişkilerini ve okul öncesi eğitim kurumlarına uyumlarını kolaylaştırıyor. Bu anlamda, “yaşamın ilk yıllarında” deneyimlenen bu olumlu ebeveyn tutumu, çocukların ilerleyen dönemdeki arkadaşlık ilişkileri ve akademik yaşamlarını verimli bir şekilde devam ettirebilmeleri açısından önemli bir temel olarak kabul edilebilir.
Detaylar için kaynak
Ogelman, H. G., Önder, A., Seçer, Z. & Erten, H. (2013). Anne Tutumlarının 5-6 Yaş Çocuklarının Sosyal Becerilerini ve Okula Uyumlarını Yordayıcı Etkisi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29,(143-150)