Toplumsal cinsiyet ve biyolojik cinsiyet, günlük hayatta birbirine karıştırılan iki kavram. Peki, bu iki kavram tam olarak nedir? Biyolojik cinsiyet, bir bireyin genetik ve biyolojik özelliklerini açıklayıp, kadın ve erkek ayrımı yaparken toplumsal cinsiyet ise kültürden kültüre farklılık gösterebilen ve kadına veya erkeğe atfedilen roller, değerler ve beklentiler ile ilgili kalıplaşmış yargıları açıklıyor. Bu duruma, bebeklere doğum sonrası için biyolojik cinsiyete göre pembe veya mavi renklerde kıyafet hazırlanması gibi açık ve sürekli karşılaşılan bir örnek verilebiliriz. Günümüz teknoloji çağında ise medya ve televizyon, özellikle çevresini gözlemleme davranışı içerisinde olan çocuklara, toplumsal cinsiyet eşitliğini öğretmede çok önemli bir rol oynuyor. Bakıldığı zaman çocukların dikkatini televizyon, bilgisayar ve diğer kanallar aracılığıyla çizgi filmlerin çektiği görülüyor.

Nurdan Kalaycı son çalışmasında, Pepee çizgi filminin 45 bölümü üzerinde çalıştı. İçerik analizi denilen benzer verileri bir araya getirerek kategorilere ayırmaya dayanan bir yöntem izledi ve toplumsal cinsiyet açısından çizgi filmin analizini yapabilmek adına “Çizgi filmde erkek ve kadın karakterler, hangi renk ve tür kıyafetlerle gösterilmiştir?”, “Çizgi filmde ev içinde/dışında yapılan işlere ilişkin roller, erkek ve kadın karakterlere nasıl atfedilmiştir?” gibi sorulara odaklandı. Analizler sonucu elde edilen bulgular, ev içinde/dışında yapılan işler, oyun/hobi, giysi rengi ve giysi türü olmak üzere dört kategori içerisinde sunuldu.

Kalaycı,  bu dört kategori doğrultusunda çok önemli sonuçlara ulaştı. Ev içinde/dışında yapılan işler kategorisinde bebek bakımı, çiçek sulama, sofra hazırlama gibi işler kadına atfedilirken otomobil kullanma, tamirat gibi işlerin erkeğe atfedildiği görüldü. Oyun/hobi kategorisinde evcilik, ip atlama gibi oyunlar yine bir önceki kategoriye benzer şekilde kadın cinsiyeti tarafından oynanırken, aşırı fiziksel hareket gerektiren, dağcılık ve fotoğrafçılık gibi aktivitelerin tamamen erkek oyunu olarak gösterildiği gözlendi. Giysi türü ve renginde ise kadınların pembe, mor ve tonlarında sadece elbise ve etek giydiği gözlenirken, erkeklerin mavi tonlarında ve pantolon ağırlıklı giydirildiği sonucuna ulaşıldı.

Kalaycı bu çalışmasında, çok çeşitli kaynaklar yoluyla öğrenilmiş olan toplumsal cinsiyet eşitsizliği ile ilgili yargıların çizgi filmlerde pekiştirilmesi ve çocuklara sunulmasının üzerine düşünülmesi gereken bir sorun olabileceğine dikkat çekmiştir.

Detaylar için kaynak

Kalaycı, N. (2015). Toplumsal cinsiyet eşitliği açısından bir çizgi film çözümlemesi: Pepee. Eğitim ve Bilim, 40(177).