İnsanların davranışlarını yönlendiren etkenlerden bir kısmı, kişinin kendi iç dünyasında yaşadığı çatışmalardan oluşur. Suçluluk, gurur ve utanç duyguları, iç dünyada yaşanan bu çatışmalarda önemli rol oynar ve kişinin içsel dinamiğindeki değişimlere ve kişilerarası ilişkilerde birçok davranışına yön verir. Bakalım bu duygular yaşam boyunca nasıl bir gelişim ve değişim gösteriyor.

Orth ve arkadaşları, katılımcıların kendi durumlarını ölçebilecekleri bu üç duygunun boyutlarının yaşa bağlı olarak ve sosyo-demografik özelliklere göre değişimini ve yaşam süresi boyunca geçirdikleri evrimi ölçmek amacıyla, 13–89 yaş aralığındaki yaklaşık 2500 bireyi inceliyor. Katılımcılara internet üzerinden ulaşılıyor ve çeşitli senaryolar okutuluyor. Utanç, gurur, suçluluk duyguları ile senaryolardaki durumlarda nasıl tepki verdiklerini ölçen bir dizi test uygulanıyor. Ayrıca gurur; benlik algısının değişmeyen ve kibir duygusuna benzeyen bir yansıması ile kişinin sonuçlarına bakarak yaptığı işlerden duyduğu, durumlara göre değişen kişisel gurur olarak iki farklı alt başlıkta inceleniyor.

Sonuçlara bakıldığında, utanç duygusunun ergenlikten yetişkinliğe doğru azaldığı ve ileri yaşlarda arttığı; suçluluk duygusunun ise ergenlik döneminden yetişkinliğe doğru artış gösterdiği sonucuna ulaşılıyor. Ayrıca kibir odaklı gururun ergenlikte daha fazla hissedildiği; fakat yapılan işlerden dolayı duyulan gururun yetişkinlikte daha yoğun hissedildiği saptanıyor. Kadınların utanç ve suçluluk duygusunu erkeklere oranla daha çok hissettiğine dikkat çekiliyor. Bunun yanında etnik gruplar arasında ise, Siyahilerin diğer ırklara nazaran daha az utanç duyduğu, Asyalıların diğer etnik gruplara göre daha fazla kibir odaklı gurur hissettikleri görülüyor. Yaşam içerisinde ise utanç ve kibir odaklı gururun kişinin psikolojik iyilik halini ve mutluluğu olumsuz etkilediği, suçluluk duygusundan uzak utancın ve yapılan işlerdeki başarıdan ötürü duyulan gururun iyilik halini olumlu etkilediği görülüyor.

Bu araştırma, insanların yaşla birlikte duygu durumlarının olgunlaştığını ve kişilik özelliklerinin buna uygun değişimler gösterdiğini açıklaması açısından önem taşıyor.

Detaylar için kaynak

Orth, U., Robins, R. W., & Soto, C. J. (2010). Tracking the trajectory of shame, guilt, and pride across the life span. Journal of Personality and Social Psychology, 99, 1061-1071.