Aşk hakkında söylenmiş milyonlarca şey bulabilir insan ve hiçbiri doğru veya yanlış, güzel veya çirkin, tam veya eksik değildir. Aşkı güzel yapan da bu herkesin kendiliğince yaşaması, genel geçer olmamasıdır belki. İşte bu yüzden aşkın sınırlarını çizmek, onu tanımlamak zordur: Sizin yaşadığınız mı aşktır yoksa diğerlerininki mi? İki kişilik midir aşk, tek kişilik mi? Tutkulu mu, sakin mi? Kimilerine göre ise önemli olan yaşadığının aşk olup olmaması değildir. Onlar için o anda yaşıyor olduğu “şey”dir aşk.
Peki, böylesine aradığımız, bulduğumuzda deliye döndüğümüz, yitirdiğimizde acılar çektiğimiz “şey” nasıl oluyor da bazı ilişkilerde, bazı zamanlarda, bazı kişiler tarafından şiddetle birlikte anılıyor? Bu konuda yakın zamanda Yrd. Doç. Dr. Zeynep Hatipoğlu Sümer ile yürüttüğümüz bir çalışmada, Ankara’daki devlet üniversitelerinde eğitim gören ve hâlihazırda bir flört ilişkisi olan öğrencilerin yaşadıkları ilişkide ne sıklıkta şiddet içeren davranışlar gösterdiklerini ve ne ölçüde bu davranışlara maruz kaldıklarını inceledik. Araştırmaya katılan kadınların %83’ü ve erkeklerin %75’i, yaşadıkları ilişkide en az bir kere şiddete maruz kaldıklarını belirttiler. Yaşadıkları ilişkide en az bir kere şiddet uyguladığını söyleyen kadınların, katılımcıların %88’ini; erkeklerin ise %78’ini oluşturduğunu gözledik.
Sonuçlar beklenin üzerinde ve oldukça da şaşırtıcı. Peki, ilişkilerimizde şiddetle bu denli iç içeyken nasıl oluyor da bunun farkına varamıyor, farkına vardığımızda kabullenemiyor, kabullendiğimizde harekete geçemiyoruz? Harekete geçmenin öncelikli koşullarından birinin “farkındalık” olduğu bilimsel bir gerçektir. Farkındalık –farkında olmak- ise bilmeyi gerektirir. Diğer bir deyişle neyi nasıl yaşadığımıza, neyin sağlıklı ve sağlıksız olduğuna dair bir bilgimiz yoksa, farkında olamayız; farkında değilsek, değişmeyi, değiştirmeyi düşünmeyiz.
İlişkileri tanımlamak, ilişkilerin sınırlarını çizmek zor; fakat yaşanılan ilişkinin sağlıklı olup olmadığını anlamak görece daha kolaydır. İlişkideki bazı işaretler sağlıksız bir ilişki hakkında az çok ipucu verir nitelikte. Bu konuda çalışan uzmanlar farklı işaretler ve ipuçları vermekle birlikte, hepsinin üzerinde uzlaşmış olduğu birtakım işaretlerden söz edebiliriz.
Uzmanların ortak özellikler dışında üzerinde uzlaştıkları bir diğer konu ise sağlıksız ilişkiyi tanımlamanın, sağlıklıyı tanımlamaktan daha kolay olduğu yönünde. Bu nedenle gelin bir ilişkinin sağlıksızlığını gösteren işaretlere göz atalım. Uzmanlara göre birlikte olunan kişi (ya da siz) aşağıdaki davranışlardan bir kısmını ve/veya birçoğunu sıklıkla sergiliyorsa, bunlar sağlıksız bir ilişkide olunduğuna dair işaretlerdir. Bu davranışlar farklı başlıklar altında değerlendirilebilir. Kişi her davranışı gösterecek diye bir koşul yoktur. Bazı davranışları sergilemesi ise normaldir. Önemli olan davranışların derecesi ve sıklığıdır.
Yukarıdaki maddeler hemen her ilişkide yaşanabilir, bunların bir kısmını zaman zaman yaşamak o ilişkinin sağlıksızlığına işaret etmez. Ancak sağlıksız davranışlar arttığında ve sıklaştığında, ilişkinin temellerini oluşturan güven, saygı, mutluluk gibi değerler, güvensizliğe, saygısızlığa ve mutsuzluğa dönüştüğünde, aile, arkadaş gibi yakın kişilerden ilişkiye dair olumsuz değerlendirmeler duymaya başlandığında, şiddet içeren bir ilişkiyi sürdürmek dışında başka seçenekler de olduğu unutmamak gerek.
Peki, sağlıksız ilişki buysa sağlıklı ilişki ne? O da bir diğer yazıda.
Johnson, S. A. (1993). When “I Love You” Turns Violent: Emotional and Physical Abuse in Dating Relationships. New Jersey: New Horizon Press.
Levy, B. (Ed.). (1998). Dating Violence: Young Women in Danger (2nd ed.). Washington: Seal Press.
Murray, J. (2002). Destructive Relationships: A Guide to Changing the Unhealthy Relationships in Your Life. New York: Jodere Group.
Murray, J. (2004). But He Never Hit Me. New York: Jodere Group.
Pirog-Good, M. A., & Jan E. S. (Eds.). (1991). Violence in Dating Relationships: Emerging Social Issues. Connecticut: Greenwood Publishing Group.
Toplu, E., & Sümer Hatipoğlu, Z. (2011, Ekim). Flört ilişkisinde şiddetin yaygınlığı ve türleri.11. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi, İzmir-Selçuk, Türkiye.
Wolfe, D., Wekerly, C., & Scott, K.(1996). Alternatives to violence: Empowering youth to develop healthy relationships. California: Sage Publications.