Doğal afetleri yaşayan kişilerin ruhsal açıdan olumsuz etkilenme olasılığı oldukça yüksektir. Afet sonrasında, yetişkinlerin yanında çocuklarda da afeti kâbuslar ve istem dışı hatırlamalar ile yeniden yaşama, kendini sürekli tetikte hissetme ve uyku problemlerine neden olan uyarılma ve olayı hatırlatan kişi, durum ve etkinliklerden kaçınma gibi travmatik tepkiler görülebilir ve bu tepkiler zamanla kronik hale gelebilir. Peki, geçmiş yıllarda ülkemizde yaşadığımız depremlerden sonra çocuklarda görülen travmatik tepkilerin yaygınlığı ve sıklığı nedir?
Bulut’un yaptığı boylamsal araştırma bu konuda bilgi sağlıyor. Araştırmada üç yıl boyunca yaşları sırasıyla ortalama ilk yıl 12, ikinci yıl 13 ve üçüncü yıl 14 olan ve aynı okulda yatılı okuyan 96’sı erkek, 49’u kız 145 ilkokul öğrencisinden deprem deneyimlerine dair çeşitli bilgiler toplanıyor.
Araştırma sonucuna göre çocuklarda Travma Sonrası Stres Bozukluğu’nun yaygınlığı ilk yıl %68, ikinci yıl %48 ve üçüncü yıl %39 oranlarında olduğu saptanıyor. Bu doğrultuda travmatik belirtilerin de (olayı yeniden yaşama, kaçınma ve uyarılma) zaman geçtikçe azaldığı ve bu azalmanın en çok birinci yılda olduğu görülüyor. Bununla birlikte depremden daha çok etkilenmelerine rağmen kız çocuklarının belirtilerden daha kısa sürede kurtuldukları ortaya çıkıyor. Daha kapsamlı bakıldığında, olayı yeniden yaşama oranları birinci yılda kızlar ve erkekler için düşüş gösterirken, ikinci yılda erkeklerde artış gösterdiği belirtiliyor. Kaçınma oranları da yeniden yaşama gibi ilk yılda düşüyor, ancak düşüş, sonraki yıllarda erkeklerde yavaşlıyor. Uyarılma belirtileri ise diğer belirtilerle aynı doğrultuda ilk yıl azalıyor ve azalma oranı diğer yıllarda düşüş gösteriyor.
Ortaya çıkan cinsiyet farklarının erkek ve kızların stresle farklı başa çıkma yollarına bağlı olabileceği belirtiliyor. Araştırmacılar afetlerden sonra bazı çocuklarda gözlemlenen geç başlangıçlı belirtiler nedeniyle tedavi ve takip sürecinin uzun süreli olması ve afetlerden sonra bilgilenme toplantılarının yapılmasını öneriyor.
Detaylar için kaynak
Bulut, S. (2010). Depremi Direk Olarak Yaşayan ve Okulları Yıkılan Çocuklarda Görülen Travma Sonrası Stres Tepkilerinin ve Alt Boyutlannin Üc Yıllık Boylamsal İncelenmesi. Türk Psikoloji Dergisi, 66, 87-98.