Zeka ile ilgili kavramlar, psikoloji bilimi var olduğundan bu yana en ilgi çeken konuların başında gelmiştir. Zeka seviyesinin standart testlerle güvenilir bir şekilde ölçülebildiğini biliyoruz. Ancak bunun yanında, kendimizi ve başkalarını zeka seviyesi bakımından nasıl algıladığımız konusu var. Acaba kimler kimleri daha zeki algılıyor?
İngiltere’den araştırmacı Adrian Furnham ve Türkiye’den Aşkın Keser öncülüğünde yürütülen bir araştırma, İngiliz ve Türkler’in kendilerinde ve başkalarında çeşitli zeka türlerini nasıl algıladıklarını inceledi. Bu amaçla İngiltere’den ve Türkiye’den seçilen üniversite öğrencilerine ebeveynlerinin, partnerlerinin ve kendilerinin zekalarına dair nasıl bir algıları olduğu çeşitli ölçme araçları vasıtasıyla soruldu. Bu değerlendirmeler, Gardner’in çoklu zeka kuramından yola çıkılarak, sözel-dilsel, mantıksal-matematiksel, müziksel-ritmik, kişilerarası gibi farklı zeka türleri kapsamında yapıldı.
Sonuçlar, İngilizler’in zeka testlerine daha fazla aşina olduklarını ortaya koydu. Ayrıca hem Türk hem de İngilizler’in temel olarak zekanın doğuştan gelen bir özellik olduğuna inandığı görüldü. Bunun yanında öğrencilerin, kendi sosyal ve duygusal zekalarının oldukça yüksek olduğuna inandığı ortaya çıktı. Ayrıca tüm öğrenciler incelendiğinde ortaya çıkan bir diğer sonuç, katılımcıların babalarını annelerinden daha zeki olarak algılandığı. Göze çarpan sonuçlardan bir diğeri, erkeklerin partnerlerini kendilerinden daha az zeki olarak algılaması, kız öğrencilerin ise partnerlerini kendilerinden daha zeki görmesi. Erkek öğrenciler ise genel, sözel, mantıksal, yaratıcı ve pratik zekalarını kız öğrencilere oranla daha yüksek olarak değerlendirdi. İngiliz ve Türk öğrenciler arasındaki farklılıklara bakıldığında ise İngilizler’e oranla Türkler’in müziksel, kişilerarası, duygusal, yaratıcı ve pratik zekaları bakımından kendilerine daha yüksek puanlar verdikleri görülüyor.
Bu sonuçlar, algılanan zeka konusunda çeşitli kültürel ve sosyal farklılıkların olduğuna, genel olarak erkeklerin kadınlardan daha zeki olarak algılandığına, Türkler’in kendilerini zeki olarak algıladıklarına, İngilizler’in ise bu eğiliminin Türkler’den daha az olduğuna dikkat çekiyor.
Detaylar için kaynak
Furnham, A., Arteche, A., Chamorro-Premuzic, T., Askin, A. & Swami, V. (2009). Self- and other-estimates of multiple abilities in Britain and Turkey: A cross-cultural comparison of subjective ratings of intelligence. International Journal of Psychology, 44, 434-442.