Günlük yaşamda kişiler arası durumlarda bencil mi yoksa adil mi davranacağımızı nelerin belirlediği oldukça tartışılan ve merak edilen bir konu. Sosyal düzeni devam ettirme veya topluma uyma, davranışlarımızı elbette yakından etkiler. Peki ruh halimizin, daha doğrusu duygularımızın bencil veya adil davranmamızdaki rolü nedir?

Avustralya’da araştırmacılar Hui Bing Tan ve Joseph Forgas, olumlu ve olumsuz duyguların bencil davranışları ne yönde etkilediğini yaptıkları bir dizi deney aracılığı ile ortaya koyuyorlar. Örneğin bir deneyde öncelikle katılımcılardan geometrik yeteneklere yönelik bir testi tamamlamaları isteniyor. Daha sonra ise bu testteki performanslarına göre katılımcılarda çeşitli duygu durumları uyandırılıyor. Örneğin iyi bir duygu uyandırmak için “muhteşem”, olumsuz bir duygu için “zayıf” gibi geribildirimler veriliyor ve duygu seviyeleri ölçülüyor. Daha sonra katılımcılara, sonunda 20 dolarlık bir hediye çeki kazanacakları bir oyun oynatılıyor. Bu oyunda 10 tane bileti kendileri ve diğer katılımcılar arasında paylaştırmaları isteniyor. Ne kadar çok biletleri olursa oyunu kazanma ihtimallerinin o kadar yüksek olacağı söyleniyor.

Sonuçlar, mutluluk seviyeleri yüksek olan katılımcıların, bencil davranarak kendilerine daha fazla bilet ayırdığını, nispeten daha mutsuz hissedenlerin ise daha adil davranarak eşit dağıtım yaptıklarını gösteriyor. Bir başka deyişle, kendini mutlu hisseden kişilerin içlerindeki bencil istekleri daha çok dinlediği, mutsuz hisseden kişilerin ise dış normlara daha duyarlı davrandıkları görülüyor.

Araştırmacılar, bu sonuçlara bakarak olumsuz duyguların bizde “çevreye ve başkalarına uyma eğilimi” doğurduğunu, olumlu duyguların ise kişinin içsel dürtülerini daha çok dinlemesine yol açtığını ve bu nedenle insanların daha içten davrandıklarını söylüyor.

Detaylar için kaynak:

Tan, H., B., & Forgas J., P. (2010). When happiness makes us selfish, but sadness makes us fair: Affective influences on interpersonal strategies in the dictator game. Journal of Experimental Social Psychology 46. 571-576.